woensdag

27 oktober 1956

De opstand in Hongarije gaat gewoon door. Er zijn berichten dat het hele westen van het land in handen is van de opstandelingen. De re-gering van Nagy heeft beloofd dat als de gevechten ophouden er een nieuwe regering komt (zonder communisten) en arbeidersraden om plannen voor loonsverhogingen uit te werken.
Bovendien is bekend gemaakt dat degenen die voor tien uur de wa-pens neerleggen niet zullen worden vervolgd. Dit decreet vervangt een eerdere waarin een ieder die bewapend rondloopt gedreigd werd met standrechtelijke executie.
Er zou in Boedapest sprake zijn van veel slachtoffers, zowel onder de Hongaren als onder de Russen. Er zijn sluipschutters actief die elke Rus die in het vizier komt doden; talloze mensen zijn aan lantaarnpa-len en vlaggenmasten opgehangen, zowel opstandelingen als Russen. Groepen mensen worden standrechtelijk geëxecuteerd; gevangen ge-nomen Hongaren zijn uit de vierde verdieping van het gebouw van het radiostation gegooid. In de straten van Boedapest staan twaalf uitgebrande Sovjettanks.
De regering heeft overleg gevoerd met een delegatie van Hongaarse arbeiders en beloofd dat de Russen voor 1 januari 1957 vertrokken zullen zijn. Bovendien heeft hij nog 20 andere eisen ingewilligd, maar de krant weet niet welke. Wat er echt gebeurt in Boedapest weet ei-genlijk niemand.

dinsdag

26 oktober 1956

Ik zit hier in het rustige Winschoten, terwijl daar in Boedapest geschiedenis wordt geschreven. Nagy is aangetreden als premier en heeft volgens de Hongaarse radio aangegeven rekening te willen houden met de wensen van het 'publiek'.
Radio Boedapest verdween na een nieuwsbulletin plotseling uit de lucht. Ik geloof niet meer dat Nagy de Russen heeft binnen gehaald. De eerste secretaris van de communistische partij, Geroe, is vervan-gen door Kadar, die om politieke redenen vijf jaar gevangen heeft gezeten. Dat laatste is altijd een goed teken.
De opstand is nog niet bedwongen en de radio maant de mensen thuis te blijven, dus ook niet naar het heilige werk te gaan. Inmiddels zijn er meer berichten dat ook arbeiders en soldaten (zelfs Russen) de op-stand steunen.
Nagy wil met de Russen onderhandelen over het terugtrekken van hun troepen. Hij zou de Hongaars-Russische betrekkingen bij willen stellen op basis van gelijkheid en nationale onafhankelijkheid. Hij be-loofde dat opstandigen die de wapens neerleggen edelmoedig beoor-deeld zullen worden en dat, als alles weer rustig is, de regering zal komen met een hervormingsprogramma. Tot nog toe heeft dat geen effect gehad.
In Polen is alles weer rustig.

maandag

25 oktober 1956

Niet in Polen, maar in Hongarije is de vlam in de plan geslagen. Studenten en arbeiders hebben een gewapende opstand ontketend waarbij ze, naar verluid, gesteund worden door Hongaarse soldaten die oogluikend toestaan dat de opstandigen munitie toegevoerd krijgen. In veel Hongaarse steden zijn ongeregeldheden, terwijl in Boedapest sprake is van een daadwerkelijke poging tot revolutie.
De kern van het gewapend verzet bevindt zich in de wijk waar de regerings- en zakengebouwen staan: Pest. Volgens de berichten heeft Nagy de hulp van Russische troepen ingeroepen, maar het komt mij voor dat deze ook zonder zo'n oproep wel in actie zouden zijn gekomen. Er wordt gebruik gemaakt van tanks, pantsergeschut en straaljagers. Je ziet, men laat niets aan het toeval over.
Het zal je dan ook niet verbazen dat de belangrijkste eis van de revolutionairen "Weg met de Russische troepen" is. Om de schrik er goed in te krijgen zal men deze keer, anders dan toen in Berlijn, wel flink wat mensen over de kling jagen. Volgens de krant zijn er al honderden doden.
Ook in Polen wordt weer flink gedemonstreerd: veiligheidspolitie in burger heeft in Warschau geprobeerd een demonstratie uit elkaar te slaan. Gomoelka heeft de bevolking gevraagd geen massabijeenkom-sten en demonstraties meer te houden. Hij kondigde aan dat de Russische troepen binnen twee dagen naar hun bases zullen terugke-ren, maar stelde ook dat de NAVO en de herbewapening van Duits-land de aanwezigheid van Russische troepen in Polen noodzakelijk maakt. De koude oorlog dwingt iedereen in het keurslijf van "wij en zij" (en daar bedoel ik niet mee: armen en rijken, want die verdeling loopt door alle landen, kapitalistisch of communistisch, heen. Wat dat aangaat is er weinig veranderd).

zondag

24 oktober 1956

Kroetsjef heeft toegezegd dat de Russische troepenbewegingen in Polen zullen ophouden en dat de oorlogsschepen uit de Poolse wateren worden terug getrokken. Daarmee heeft hij voldaan aan de voorwaarden die Gomoelka had gesteld voor een gesprek.
Ondertussen vinden in diverse steden anti-Russische rellen plaats. Er zijn ruiten ingegooid bij Russische gebouwen, en het ontslag van mi-nister van defensie Rokossovski werd geëist. In Warschau staan vele groepen mensen op straat te discussiëren, en allerwegen wordt ge-vraagd om eerherstel van degenen die in het verleden op valse gronden vervolgd zijn.
Ook in Hongarije broeit het. Daar wordt door studenten gedemon-streerd. Zij eisen de terugkeer van Imre Nagy als leider van de partij en van de regering. Leden van de veiligheidsdienst zouden gepro-beerd hebben de demonstratie te verhinderen, waarbij gewonden zijn gevallen. Nagy is ondertussen weer benoemd in het centraal comité en in het politieke bureau van de communistische partij. Deze organisaties hebben beide zijn benoeming tot premier aanbevolen. Nagy is een omstreden figuur in de communistische wereld, omdat hij de productie van de zware industrie ondergeschikt acht aan de productie van consumptiegoederen. Dus ook in Hongarije gaat het erom spannen.
Het kan zijn dat Gomoelka en Nagy gedwongen worden hun ideeën te laten voor wat ze zijn en over te gaan tot de orde van de dag. Uit het westen hoeven ze denk ik geen steun te verwachten omdat het risico van een kernoorlog te groot is. De Polen en Hongaren, en misschien ook wel de Russen, zijn dus afhankelijk van de mate waarin Kroetsjef echt anti-Stalinistisch is of, misschien, van de mate waarin het Rus-sische leger bereid is Oost-Europa te laten gaan. Als je dat laatste als criterium houdt, wat me wel reëel lijkt, dan maken Polen en Honga-rije weinig kans. Maar we zullen zien.

zaterdag

23 oktober, 1956

Het gaat niet goed in Polen. De Russen zijn hun troepen daar aan het herschikken en een smaldeel van de Russische marine is de haven van Danzig (Gdansk) binnen gelopen.

vrijdag

22 oktober 1956

Het zijn roerige tijden. Na de opstand in Poznan lijkt nu de hele Poolse communistische partij in opstand te zijn gekomen. Tot voor-zitter van de CP is gekozen Wladislaw Gomoelka, die onafhankelijk-heid van Moskou hoog op zijn agenda heeft staan. Kroetsjef, Molotof en andere Russische bonzen waren aanwezig om hun kandidaat maar-schalk Rokossovski, de huidige ministerie van defensie, te steunen, maar ze werden niet tot het congres toegelaten. Een delegatie van afgevaardigden sprak met de Russische delegatie, hoorde de bedrei-gingen aan en liet ze daarna met lege handen gaan.
In zijn rede heeft Gomoelka het beleid van de laatste twaalf jaar afgekraakt: hij pleitte voor een Poolse weg naar het socialisme en stelde dat de opbrengsten van zelfstandige boerderijen veel groter waren dan van staatsbedrijven. Hij sprak met sympathie over de arbeiders die in Poznan in opstand waren gekomen en veroordeelde het gegoochel met statistieken op basis waarvan de regering had aangetoond dat de lonen de laatste zes jaar met 27 % waren gestegen. Hij liet weinig heel van rooskleurige beelden: veel fabrieken liggen stil door gebrek aan grondstoffen; de huisvesting is abominabel en het beleid van de regering had geleid tot de teruggang in de productie van steenkool. Hij kondigde hervormingen van de kieswet aan, waardoor het volk niet alleen zou kunnen kiezen, maar ook gekozen zou kunnen worden.

donderdag

18 oktober 1956

Gisteren was het Veilig Verkeersdag. Het resultaat: 10 doden, 8 zwaargewonden en talloze lichtgewonden. Niet meer dan anders. En wat is de eerste prijs van de verloting van de nieuwe Winschoter Winkelweek? Een luxe auto.

woensdag

15 oktober 1956

Terwijl de de-stalinisatie overal doorzet (in Hongarije is in juli Rakosi afgezet, is de in '49 opgehangen Rajk gerehabiliteerd en opnieuw begraven en is oud-premier Nagy die in '55 in ongenade viel opnieuw toegelaten tot de communistische partij), wil Paul de Groot toch graag de kleine Stalin van Nederland blijven. Vanuit de overtuiging dat de geschiedenis de communisten altijd gelijk geeft, wist hij al draaiend Stalin tegelijkertijd te verheerlijken en af te vallen. De taal is geduldig. De mensen gelukkig niet.
Even wat citaten: "Voor ons is Stalin niets anders dan de verper-soonlijking van het Sovjetvolk en het internationale communisme geweest. Wij hebben geen reden om ons verleden te verloochenen. Wij hebben alle reden om daar trots op te zijn en dat zijn we dan ook. De fouten in de Sovjet-Unie, die terecht bekritiseerd zijn, behoren thans tot het verleden. Wij hebben hierover nu voldoende gekriti-seerd en stellen voor er nu een streep onder te zetten. Wij zullen wel voortgaan met de kritische bestudering van allerlei vraagstukken die door het 20-ste congres in de Sovjet-Unie zijn opgeworpen."
De enige conclusie die na zo'n lange periode van Stalinisme kan wor-den getrokken, namelijk dat een volledig gebrek aan democratie leidt tot een steeds waanzinniger wordende dictatuur, wordt door De Groot ontweken, omdat hij alles reduceert tot historische processen. Het leerstuk van het democratisch centralisme kan daarom blijven gelden: "In de discussie hebben sommige partijgenoten foutieve me-ningen naar voren gebracht, die in hoofdzaak neerkwamen op een terugwijken voor de druk van de tegenstanders, een toegeven aan defaitisme en een afbuigen naar sociaal-democratische opvattingen. Wij zulllen deze meningen afwijzen en zullen dat ook ook verder moe-ten doen. ... Degenen die van de marxistisch-leninistische beginselen afgeweken zijn, moeten we helpen die beginselen beter te begrijpen."
En De Groot is niet de enige stalinist. Henk Hoekstra hield een roe-rend pleidooi voor tweerichtingsverkeer in de partij: niet alleen moet het bestuur laten weten wat zij van de leden verlangt, de leden moe-ten ook laten weten wat het bestuur moet doen. Hij vond dat de afde-lingen meer initiatieven zouden moeten kunnen nemen.
Maar ook Hoekstra komt niet verder dan mooie praatjes. Bij de bespreking van de staking in de grafische industrie bleek weer eens dat de communistische partij bestaat uit een merkwaardig soort schoolmeesters die de leden wel eens zullen uitleggen hoe de wereld in elkaar zit. "Er waren arbeiders en ook partijgenoten, die van me-ning waren dat onze krant niet moest verschijnen. In de discussie werd onze krant op 1 hoop gegooid met andere kranten. Buiten be-schouwing werd gelaten dat De Waarheid een onmisbaar wapen is in de handen van de arbeidersklasse." Met zo'n mentaliteit kan de CPN alleen maar ten onder gaan. Hoe belangrijk ze verder ook is om de PvdA aan de linkerkant te houden.

dinsdag

12 oktober 1956

De vooruitgang kan nu eindelijk beginnen: burgemeester Romijn en gemeentesecretaris Egmond hebben hun ruzies bijgelegd. De oud-burgemeester van Haarlemmermeer, Jansonius, heeft als secretaris van een ad-hoc commissie die op verzoek van de gemeenteraad de zaak onderzocht, de twee weer bij elkaar gebracht. De Winschoter Courant prijst geheel ten onrechte deze twee heren ("wij waarderen de geestelijke moed, die beide gerespecteerde mannen thans hebben betoond"), die door hun geruzie blijkbaar het gemeentelijk beleid danig gefrustreerd hebben.

maandag

9 oktober 1956

De uitbreiding van Winschoten - 1200 nieuwe woningen in het plan Bovenburen, 400 in het plan St. Vitusholt en in de toekomst ten zuiden van de spoorlijn nog eens een grote nieuwe woonwijk - vraagt om ideeën over de plaats van nieuwe winkels: moeten ze in de woonwijken of moet het centrum beter bereikbaar worden?
Het gemeentebestuur heeft aan deze kwestie een bijeenkomst gewijd waarop verschillende sprekers acte de presence gaven. Op deze bijeenkomst wees de heer Akker erop dat er jaarlijks in Nederland 60.000 woningen bijgebouwd worden. Dat betekent dat er per jaar meer dan 100.000 mensen verhuizen. Omdat de nieuwbouw tegen-woordig gebeurt in de vorm van wijken, en niet in de vorm van losse woningen, vinden deze verhuizingen stootsgewijs plaats. De midden-stand speelt op deze vernieuwingen in door in de nieuwe wijken win-kels te vestigen voor de alledaagse benodigdheden: brood, vlees, kruidenierswaren. Winkels met gebruiksgoederen blijven in het cen-trum. Het is de taak van de gemeente ervoor te zorgen dat het voor winkeliers aantrekkelijk is zich te vestigen in zo'n buurt.
Prof. Bruin kwam met concrete voorstellen: hij vond dat er een klein winkelcentrum moet komen op het punt waar het Zandpad overgaat in de Witte de Withstraat. Hij zag daar ruimte voor 9 bedrijven (buurtwinkels). Ook bij de wijk in St. Vitusholt zou een dergelijke win-kelcentrumpje kunnen komen. Voor de nieuwbouw ten zuiden van het spoor dacht hij aan een iets groter complex.
De voorzitter van Handel en Nijverheid, Brouwer, was het met de sprekers eens, maar hij zag ook toekomst voor het Kolkje: zijns in-ziens zou daar een tweede winkelcentrum kunnen komen. Hij was er overigens tegen dat de gemeente een al te grote vinger in de pot kreeg bij het vaststellen van plaatsen waar winkels zich zouden kun-nen vestigen. Hoe hij zich dat voorstelt is mij niet duidelijk. In een geheel nieuwe woonwijk is geen ruimte voor de bouw van winkels als die niet meteen meegepland worden. Door de snelle groei van de bevolking is geplande woningbouw noodzakelijk, maar de winkelier wil de handen vrij houden en in deze planning niet meegenomen worden. Een onoplosbaar probleem: laten we hopen dat al die prach-tige winkelcentra straks niet leeg staan en iedereen toch naar het centrum moet voor zijn dagelijkse boodschappen.

zondag

27 september 1956

Nog een bedrijf komt zich in Winschoten vestigen: de accufabriek Goldstar uit Gouda krijgt ook weer een forse steun van de gemeente. Voor haar wordt voor f 121.000,- een industriehal gebouwd. De huur: f 7.800, - per jaar. Houdt zo'n bedrijf er na vijf jaar mee op, dan staat er een hal die de gemeente dan nog f 80.000,- heeft gekost.

zaterdag

21 augustus 1956

De door bestuurders o zo gewenste industrialisering van Winschoten lijkt nu eindelijk op gang te gaan komen. De Duitse fabrikant van ritssluitingen Opti wil in Winschoten een Nederlandse vestiging bou-wen. Om ze over de streep te trekken gaat de gemeente een industrie-hal bouwen die dan door de fabrikant kan worden gehuurd. Deze hal gaat maar liefst f 190.000,- kosten. Opti huurt die hal voor de duur van vijf jaar à f 12.000,- en heeft daarna het recht nog eens voor vijf jaar te huren. Ze kan ook de grond en het gebouw kopen voor de stichtingskosten min de afschrijving. Dat is nog eens subsidiëring.
Wat krijgt Winschoten daarvoor terug? In eerste instantie enige tien-tallen arbeidsplaatsen, voornamelijk voor vrouwen. Als de fabriek eenmaal draait zullen er meer ploegen ingeschakeld komen. Aan-gezien alle machines en grondstoffen ingevoerd worden levert de fa-briek verder geen arbeidsplaatsen op. En dan is f 190.000 toch wel wat veel.

vrijdag

18 augustus 1956

Niet alleen in het oosten kan men er wat van, ook in het westen weet men politieke tegenstanders aan te pakken.
Al gaat het niet gepaard met moord en doodslag, het is toch raar dat in West-Duitsland de communistische partij verboden wordt. Vol-gens het hof voor grondwetszaken is de partij in strijd met de consti-tutie. De regering had dit hof om een uitspraak verzocht. Direct na het bekend worden van het oordeel werden de in het hele land bureaus van de partij door de politie bezet, net als de burelen van hun krant. Dat zal de communisten bekend voor gekomen zijn. Ruim twintig jaar geleden was hen hetzelfde overkomen.
De afgevaardigden in de parlementen van de deelstaten en de ge-meenteraadsleden, respectievelijk 6 en verscheidene honderden per-sonen, worden gedwongen af te treden. Er zijn 25 communistische leiders gearresteerd, 'uit voorzorg', want ze worden niet in staat van beschuldiging gesteld. Mooie rechtstaat.

donderdag

2 juli 1956

Als de berichtgevers niet te vertrouwen zijn omdat ze een positie innemen bij de weergave van de feiten, dan verdwijnen de feiten zelf achter de leugens. Zo zouden er volgens de Amerikanen meer dan duizend doden zijn gevallen bij de Poolse opstand van de laatste dagen, terwijl de Poolse regering zegt dat het om 48 slachtoffers gaat. Ook 48 te veel natuurlijk.
Uiteraard zijn de zgn. aanstichters al gearresteerd, maar de premier maakte ook bekend dat de geplande loonsverlagingen toch maar niet doorgaan. Wie zijn er dan eigenlijk de aanstichters?

woensdag

29 juni 1956

Het blijft rommelen in het oosten. Nu is er een opstand in Polen. Blijkbaar is het volk daar minder overtuigd communist dan de lei-ders.
In Poznan brak onverwacht een staking uit die zich in korte tijd ont-wikkelde tot een betoging van duizenden mensen. Ze protesteerden tegen het lage levenspeil. De gevangenis en verschillende overheids-gebouwen werden aangevallen. Er zijn pantserwagens, tanks en mili-tairen met mitrailleurs op straat en er zijn al verscheidene doden ge-vallen.
Blijkbaar is de wanhoop zo groot dat men ondanks de geringe kans op succes en de risico's toch in opstand durft te komen. Zoals altijd krij-gen buitenlandse imperialisten (bedenk maar wat) de schuld. Dat krijg je als politiek plaats maakt voor bureaucratie.

dinsdag

14 juni 1956

Tweede Kamerverkiezingen. De PvdA is opnieuw de grootste partij van Nederland met 34 van de 100 zetels. De KVP bleef tweede met 33. Drees zal wel weer de nieuwe premier worden. De CPN brokkelt verder af: 4 zetels.

maandag

1 juni 1956

Het nieuwe Winschoterdiep is geopend verklaard. Het was natuurlijk al lang open, maar nu is het ook nog eens symbolisch gebeurd door prins Bernhard. Het nieuwe kanaal zal er in elk geval voor zorgen dat het stinkende water van de aardappelmeel- en strokartonindustrie sneller afgevoerd zal kunnen worden. Daarnaast zal er meer zoet water vanuit het IJsselmeer deze kant opkomen, wat weer mogelijk-heden geeft voor waterbeheersing in de landbouw. Tenslotte hoopt men dat de verbreding en verdieping van het kanaal zal leiden tot verdere industrialisering van de provincie Groningen. In het ideale geval zou zich van Zuidbroek tot Groningen 1 lange industriehaven ontwikkelen.
Men is daar al vast op vooruitgelopen door op geschikte plaatsen overtollige grond op te spuiten tot op de hoogte van de kanaaldijk. Verder zijn in Scheemda in Winschoten de havens zo uitgegraven dat de grotere schepen die nu door het Winschoterdiep kunnen ook die havens aan kunnen doen.
Tegelijk met de verbetering van het kanaal is ook de rijksweg Gronin-gen - Winschoten aangelegd, die een sneller autoverkeer tussen beide plaatsen mogelijk maakt. Dertien nieuwe bruggen over het Winscho-terdiep maken het mogelijk alle steden en dorpen ten zuiden van het kanaal, en daar liggen de meeste plaatsen, makkelijk vanaf die weg te bereiken.

zondag

5 mei 1956

Midden in Winschoten, tegenover de steenfabriek van Strating, staat de gasfabriek. Daar maken ze stadsgas. Via een ondergronds buizen-stelsel wordt dat gas vervoerd naar de huizen, waar de mensen er op koken en soms hun woning er mee verwarmen. Ik zelf stook met olie, maar gas is natuurlijk handiger.
Als je een oliekachel hebt, moet de olieman regelmatig langskomen met zijn grote auto, nog grotere handschoenen en leren jas om de tank te vullen. Heb je nog een kolenkachel, dan komt de kolenman met zakken kolen op zijn rug. Zwarte Piet is ongetwijfeld van deze nijvere sjouwer afgekeken.
Dat wordt allemaal voorbije tijd, want heel Winschoten gaat over op aardgas. Dat komt straks met grote buizen uit Twente en de Achter-hoek, waar het uit de grond wordt gehaald. Als alles goed functio-neert, wordt de gasfabriek stop gezet en te zijner tijd, denk ik, afge-broken. Het einde van een tijdperk.
Er gaan overigens geruchten dat het aardgas twee keer zo duur is als stadsgas. Daar zou tegenover staan dat je er minder dan de helft van nodig zou hebben om evenveel warmte op te wekken. Uiteindelijk zou het dus goedkoper zijn.

zaterdag

17 maart 1956

Wat iedereen al lang wist, is nu ook doorgedrongen tot de leiders van de Communistische Partij van Rusland. Stalin was geen haar beter dan de ergste der Russische tsaren.
Kroetsjef heeft, op het congres waar ik je onlangs over berichtte, gemeld, dat onder Stalin massamoord en marteling aan de orde van de dag waren. En niet alleen in de jaren dertig. Juist de laatste jaren werd het leven in Rusland beheerst door verdachtmakingen, vrees en terreur.
In een poging de cultus rond Stalin te breken stelde Kroetsjef dat Va-dertje Rusland beheerst werd door een mengsel van vervolgings- en hoogmoedswaanzin. Er volgden wat sappige voorbeelden.
In Stalins tuin stonden talloze borstbeelden van hemzelf en hij keek bij voorkeur naar een film uit 1919 waarin hij zelf voorkomt staande op een pantserwagen terwijl de kogels hem om de oren suizen en hij met een zwaard zwaait. Stalins biografie zou door het staatshoofd zelf nog wat opgefraaid zijn: zo noemt hij zichzelf de 'waarlijke leider van de arbeiders' en 'een verlegen en bescheiden persoon'.
Om het Russische volk niet te schokken is Kroetsjefs rede niet in zijn geheel gepubliceerd; men zal geleidelijk kond gaan doen van Stalins wandaden. Ik persoonlijk kan me niet voorstellen dat niet iedereen daar van wist, maar ja, ik ziet hier in Winschoten, niet in Novosibirsk.
Tenslotte nog een verrassend bericht uit Moskou. Het testament van Lenin, die het geluk had zo vroeg te sterven dat hij zich niet meer tot een dictator kon ontwikkelen, zal gepubliceerd worden. Het sensatio-nele hieraan is, hoewel nu volkomen van belang gespeend, dat hij toentertijd aangeraden heeft Stalin als secretaris-generaal van de partij te wippen.
De fouten van het communisme zitten echter dieper dan in de per-soon van de partijleider. Blijkbaar moet er een spanning bestaan tussen dat wat de partij of de staat als rationeel ziet, en dat wat het volk ervan denkt. Wie over het volk beschikt zal eindigen in terreur, wie afscheid neemt van het idee van een rationeel bestuur, zal eindi-gen in chaos. Er is geen formule te geven voor de verhouding tussen democratie en rationaliteit. Ze vallen niet samen, maar sluiten elkaar ook niet uit. Misschien is er een proces gaande waarbij het volk ratio-neler wordt, en dus ook de individuen, waardoor er meer ruimte komt voor democratie. Dat opvoeding en onderwijs in een dergelijk pro-ces een grote rol spelen, spreekt vanzelf.

vrijdag

1 maart 1956

Winschoten is een uitgestrekte gemeente en er wonen dus ook men-sen ver buiten het centrum. Zo staan er op het Oostereinde, de naam zegt het al, nog vijf woningen die niet zijn voorzien van waterleiding. Ze staan achter op de Oostwolderweg.
De bewoners van deze huizen hebben de gemeente verzocht om stro-mend water. De N.V. Waterleidingmaatschappij voor de provincie Groningen is bereid deze huizen aan te sluiten op dezelfde voorwaar-den als de andere woningen aan het Oostereinde, maar ze wil ook dat de gemeente het tekort van f 8800,- voor haar rekening neemt.
De gemeente is op termijn echter van plan het Oostereinde te ontruimen en alle huizen daar af te breken. De vraag is dus of deze investering in de volksgezondheid verantwoord is gezien het feit dat deze woningen er nog hoogstens twintig jaar staan. B & W vinden van niet; de raad vindt van wel. Er is nog geen beslissing genomen.
Een tweede zaak die in de gemeenteraad speelt is de verbetering van de weg door Bovenburen in combinatie met de aanleg van een cen-trale riolering met een bijbehorende zuiveringsinstallatie bij Boven-buren. Het geld is daarvoor al vrijgemaakt, maar men hoopte, in het kader van maatregelen voor de aanvullende werkgelegenheid, op een subsidie uit Den Haag. Het lijkt erop dat die subsidie er niet komt. Met moet echter desondanks met de verbetering beginnen om aanleg van de riolering mogelijk te maken.
In de raad was de meerderheid van mening dat de reconstructie van de Beersterweg belangrijker is. Als de gemeente met de aanleg van de riolering niet begint bij de nieuw aan te leggen zuivering, maar in het centrum, dan kan men eerst geld besteden aan de Beersterweg, die van groter economisch belang is en bovendien in zijn huidige staat een gevaar vormt voor het verkeer.
Het probleem is dat voor de reconstructie van de Beersterweg nog geen toestemming is gegeven.
Conclusie: men gaat verder met de bureaucratische procedures om toestemming en geld en verder gebeurt er niets.

donderdag

20 februari 1956

Terwijl er nog miljoenen mensen in Siberische kampen zitten, schijnt in Rusland eindelijk het besef door te dringen dat het zo niet langer kan. Op het Partijcongres in Moskou, dat Paul de Groot van de CPN slechts met de grootste moeite wist te bereiken omdat de Duitse douane hem niet door wilde laten, heeft plaatsvervangend premier Anastas Mikojan Stalins beleid bekritiseerd en het collectief leider-schap elementair voor een proletarische partij genoemd.
De Leninistische normen zouden daarom in korte tijd weer van hoog tot laag in de partij zijn ingevoerd. Hij roemde enige personen die in de jaren 1918 - 1920 deel hadden genomen aan de burgeroorlog en die later, in de jaren dertig, verketterd en ter dood gebracht werden. Commentatoren achten de toespraak een uiting van een proces waar-in de leiders van Rusland afstand nemen van de Stalinistische leerstel-lingen. Op het moment zijn het natuurlijk niet meer dan mooie praat-jes, maar de mogelijkheid van verandering lijkt te worden geschapen.

woensdag

3 januari 1956

Winschoten heeft de landelijke pers gehaald! In Het Parool staat een groot en uitermate kritisch stuk over onze gemeente. Blijkbaar heeft de redactie van die krant iets kunnen ontdekken wat onze Winschoter Courant nooit heeft ontdekt. Of met de mantel der liefde heeft toegedekt. Volgens Het Parool is er een conflict tussen burgemeester Romijn en gemeentesecretaris Egmond. Dat conflict legt volgens deze krant een matheid over Winschoten die heeft geleid tot een 'het-zal-mijn-tijd-wel-duren-mentaliteit'. Er zouden, onder het motto 'een burgemeester is makkelijker weg te krijgen dan een ambtenaar', pogingen zijn gedaan om Romijn (volgens mij toch al niet overdreven geliefd) weg te promoveren.
Zonder succes. De gemeenteraad bemoeit zich niet met het conflict, zogenaamd omdat de leden er niets van merken. Maar er is een brief-je van het gemeentebestuur aan dhr. Egmond waarin deze verzocht wordt niet aanwezig te zijn op een receptie van Handel en Nijverheid waar B & W ook heen gaan: "Wij wensen ons daarbij niet door u te zien vergezeld."
Het Parool suggereert dat de industrialisering van Winschoten door dit conflict wordt bemoeilijkt. Romijn is niet zo voor het aantrekken van nieuwe industrie: hij wil liever de al aanwezige bedrijven uitbrei-den. Wat de secretaris wil vermeldt de krant niet, maar de sfeer van lamlendigheid is er volgens haar de oorzaak van dat in Winschoten niets gebeurt.
Maar er is nog tweede reden voor die sfeer (waar ik overigens nooit iets van gemerkt heb). Een anonieme zegsman zegt dat in Winschoten de klassenstrijd nog een centrale rol speelt. (Gelukkig wel, zou ik zeggen).
"Ze lopen hier vijftig jaar achter. Ze denken hier nog in termen van klassenstrijd; de PvdA die hier verreweg de grootste fractie heeft, evengoed als de communisten. Men heeft bij het stemmen altijd nog meer vertrouwen in een man met een boezeroen en een pet dan in iemand die in een villa woont, al heeft de laatste ook nóg zulke grote Drees-plakkaten voor zijn ramen."
De Leidse academicus Romijn, die met zijn 'flux de paroles' de zwijgzame Oldambsters aftroeft is, volgens deze zegsman, veruit de meerdere van de overige leden van de gemeenteraad. Hij suggereert dat de raad achter de burgemeester aanloopt en heeft voor die stel-ling twee argumenten: in de eerste plaats is één van de wethouders employee op een fabriek waar de burgemeester president-commis-saris is. In de tweede plaats is de voorzitter van de PvdA-fractie, de grootste fractie, leraar aan een school die mede bestuurd wordt door de burgemeester.
Het artikel bestaat voornamelijk uit suggesties, maar het zal het wel een en ander losmaken. Ik ben benieuwd.

dinsdag

15 december 1955

Aangezien er momenteel weinig te melden is, of je moet al geïnteres-seerd zijn in het gezever van Boelganin en Kroetsjef, het gezanik van de NAVO, het neerstorten van de zoveelste straaljager, het geneuzel over atoomenergie of het gezeur over de vrije loonontwikkeling, wil ik het nu eens hebben over de bioscoop. Later zal men denken dat er in de bioscopen alleen maar kunst vertoond wordt, maar kijk naar de advertenties en je weet wel beter.
Bij Dommering draait 'Botsende hartstochten' (Clash by night) met Barbara Stanwyck, Paul Douglas, Robert Ryan en Marilyn Monroe. Het lekkermakertje? 'Zij noemden het liefde ... maar dat was niet het woord dat haar man gebruikte toen hij het te weten kwam.' Deze film wordt vertoond door de culturele raad - W.B.B., wat dat ook moge be-tekenen.
Bij Scala is de graad van illusie nog hoger. In de nachtvoorstelling "de zeer exclusieve film" 'De waarheid omtrent het huwelijk' (realistisch schokkend; nieuw voor Winschoten) en 'Gevaarlijke liefde' met Syl-vio Mangano.
Daarnaast, voor meer op gezelligheid gericht publiek, is er 's mid-dags 'Zolang je nog een moeder hebt' ("prachtig kerstprogramma") en 'Wenn am Sonntagabend die Dorfmusik spielt' ("kom tijdig"). Tsja.

maandag

22 september 1955

Als de aanleiding niet zo triest was, zou het best om te lachen zijn. Ik bedoel het voorstel van B & W om onder nieuw te bouwen flats van meer dan twee woonlagen schuilkelders aan te leggen. Dit voor het geval de Russen (maar wie weet ook wel de Amerikanen) er aan moch-ten denken een atoombom op Winschoten te gooien.
Dhr. Haagsma van de CPN vermoedde dat een dergelijke maatregel de bouwkosten flink zou doen stijgen, uiteindelijk ten koste van de huurders. De burgemeester stelde dat dat wel mee zou vallen, aange-zien er toch al kelders onder de flats gepland waren. Dhr. Haagsma achtte dergelijke kelders niet alleen te duur, maar ook overbodig. Dit gezien de ontspanning in de wereld en zijn overtuiging dat de vredes-politiek zal worden voortgezet. Dhr. Bruining (PvdA) was van oordeel dat men beter schuilkelders kon hebben zonder oorlog, dan oorlog zonder schuilkelders.

zondag

1 september 1955

Het kabinet is er over gevallen - het is ondertussen al weer op de been -, en nu komt het er van: een huurverhoging van vijf procent voor een deel van de huurwoningen, behalve voor die met te veel achterstallig onderhoud (en voor krotten). Je begrijpt, een dergelijk inbreuk op de rechten van eigenaars moest in Nederland wel tot een kabinetscrisis leiden.
Tot nu toe kon men groot onderhoud alleen afdwingen via de rechter. Nu kan de huurder het gemeentebestuur verzoeken de huurverho-ging vervallen te verklaren. Hij dient daarvoor f 5,- te betalen en een formulier in te vullen. Als de klacht gegrond was, ontvangt de huur-der zijn vijf gulden terug, anders niet. Al met een al een regeling die een kabinetscrisis waard was.

zaterdag

29 juni 1955

Als ik dood ga wil ik gecremeerd worden. Na alla, zul je denken. Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Wie in Nederland gecremeerd wil worden moet daarvoor eerst naar Hardingsveld-Giezendam reizen. Bij Am-sterdam.
Het christendom staat namelijk niet toe dat dode mensen niet begra-ven worden. In de politiek krijgt dat verbod de vorm van christelijk dwarsliggen bij pogingen om de crematie tot een meer algemeen beschikbare vorm van lichaamsopruiming te maken.
Het kabinet is met een voorstel gekomen waar eigenlijk niemand tevreden mee is. Er mogen crematoria worden opgericht, maar de overheid mag zich er op geen enkele manier mee bemoeien, dus ook (en vooral) niet in de vorm van subsidies. Het argument daarvoor is dat de overgrote meerderheid van het Nederlandse volk voor begra-ven is. Subsidiëring van de bouw van crematoria zou inhouden dat begraven en cremeren gelijkwaardig zijn. En dat wil de christelijke minister van Binnenlandse zaken (Beel) niet.
De christelijke partijen zien crematie als het symbool van de terug-gang van het christendom, of zoals zij zeggen van 'ontkerstening'. Zij bestrijden de geschiedenis door obstructie. Ze hebben ook in het wetsontwerp laten vastleggen dat alleen iemand die bij testament of codicil heeft laten vastleggen gecremeerd te willen worden, ook daad-werkelijk gecremeerd kan worden. Lidmaatschap van de Vereniging voor Facultatieve Crematie is niet voldoende. Een mededeling van de familie dus al helemaal niet!

vrijdag

21 juni 1955

Niet iedereen is het eens met de oude sociaal-democraat Drees, zelfs de vakbeweging niet. N.V.V.-voorzitter Oosterhuis vindt dat theorie en praktijk van de geleide loonpolitiek bij de huidige hoogconjunc-tuur, de stijging van de productiviteit, de groei van nationaal inko-men en bedrijfswinsten enerzijds en anderzijds het tekort op de ar-beidsmarkt, te ver uit elkaar zijn geraakt. Daarom acht hij het niet verantwoord de politiek van de vakbeweging langer gericht te hou-den op sociale rust en economische stabiliteit. Het tekort aan ar-beidskrachten leidt tot afwijking van loonafspraken, zwarte lonen, extra uitkeringen e.d. die destabiliserend werken.
Er moet in de SER iets gedaan worden aan de richtlijnen voor de loonontwikkeling. Oosterhuis pleitte voor aanpassing van de lonen aan de stijgende welvaart. Als dat niet gebeurt, zo dreigde hij, dan kan de vakbeweging de geleide loonpolitiek niet langer verdedi-gen. "Wij zijn wel idealisten, maar geen idioten", zo vatte hij het standpunt kernachtig samen. Naast een loonstijging eist de vakbe-weging ook twee weken betaalde vakantie; drie weken voor jeugdige arbeiders. Niet inwilliging van de wensen van het NVV zal kunnen leiden tot stakingen, of zo als Oosterhuis het zei: 'tot terugval in de vrije actie'.

donderdag

1 mei 1955

Ik mag dan geen fanatiek PvdA-lid zijn - ik kom nooit op een vergade-ring - als de minister-president komt spreken op de 1 mei bijeen-komst dan ben ik wel degelijk aanwezig.
Drees verwachtte dat met de groeiende productiemogelijkheden en de ontwikkeling van de techniek het ooit mogelijk zal zijn de arbeids-tijd te verkorten. Maar nu nog niet. Hij zou de werktijd-verkorting dan ook niet willen verheffen tot een 1 mei-leus zoals vroeger de achturendag en het algemeen kiesrecht, twee punten die inmiddels gerealiseerd zijn.
Werktijdverkorting kan volgens Drees niet aan de orde zijn zolang ve-le mensen een sober leven moeten leiden en de woningnood nog steeds niet is opgelost. Met het oog op deze problemen kan de leus niet anders zijn dat 'werken, werken, werken'.
Deze nadruk op werk onderscheidt de sociaal-democraten van de socialisten, die werken altijd hebben gezien als een noodzakelijk kwaad. Als iets dat zo snel mogelijk afgeschaft moet worden. Een echte sociaal-democraat zal ik wel nooit worden, ik heb het al vaker gezegd.
Drees sprak ook nog over de mogelijkheden van een wereldoorlog die zijns inziens alleen voorkomen kan worden als er meer internationale saamhorigheid wordt bereikt.
Tenslotte keek hij terug op tien jaar sociaal-democratische regerings-deelname en hij kwam tot de conclusie dat er, onder andere als ge-volg van het overheidsbeleid, vooruitgang was geboekt. De politiek van soberheid, waar Drees zo ongeveer symbool voor is, is het hele Nederlandse volk ten goede gekomen.
Na zijn toespraak kreeg de minister-president een Winschoter Koek en een pot citroenballen van Balletje van Berg en vertrok weer naar Den Haag.
Nieuw Leven en de Stem des Volks lieten nog wat muziek en zang ho-ren en er was toneel van Morgenrood: 'Geen noodoplossing'. Kortom, het was een gezellige avond.

woensdag

7 april 1955

De gemeenteraad heeft plannen om het Winschoterdiep voorzover dat door de stad loopt (het Omsnijdingskanaal) te dempen. Dat is van-af de Poelkenbrug tot aan de steenfabriek van Strating aan het eind van de Langestraat. Op die manier kunnen twee bruggen verdwijnen.
Er gaan ook stemmen op om het kanaal te dempen tot aan de Posttil, maar dan kan men Strating niet meer per boot klei leveren. Dat plan zal dus het wel niet halen.
Verder is men het erover eens geworden dat er een bejaardentehuis moet komen in het Hemelrijk. Het gebouw zal 48 eenpersoons ka-mers bevatten en 12 tweepersoons. Inclusief het personeel zullen honderd mensen in het gebouw kunnen. Dat is nog eens wat anders dan het vroegere werkhuis voor ouden van dagen.

dinsdag

21 februari 1955

De ziekenfondsen en tandartsen maken al jaren ruzie over de manier waarop de Nederlanders hun gebit kunnen laten onderhouden. De ziekenfondsen willen grote moderne klinieken die eigendom zijn van de fondsen en waar tandartsen als functionarissen werkzaam zijn onder een directeur-tandarts met zijn staf. Een Russisch model lijkt mij. De tandartsen willen dat natuurlijk niet. Zij willen een eigen praktijk waarbij de tandarts een persoonlijk relatie heeft met zijn patiënt. Alleen dan zou er een goede medische behandeling mogelijk zijn.
Met de huidige situatie is niemand tevreden. Mensen gaan naar de tandarts alleen in uiterste nood; de tandartsen vinden dat de zieken-fondsvergoeding zo laag is dat zij geen verantwoorde medische be-handeling kunnen geven. Om uit de kosten te komen, moeten ze snel werken wat de kwaliteit niet ten goede komt. Willen ze goed werk le-veren dan moet er per patiënt geld bij en dat kan ook niet. Misschien moet daar eens een minister ingrijpen.